Period od VII do IX stoljeća najznažajniji je period u historiji južoslavenskih naroda, pa i Bosne. To je period uspostavljanja stalne političke vlasti, odnosno period formiranja samostalnih država. Bosna je u ranom srednjem vijeku imala organizovanu stalnu političku vlast kao i druge slavenske države. Dakle, početak bosanskog srednjovjekovlja treba staviti u vremenski okvir koji započinje sa VII stoljećem, a ne X, kako se do sada uzimalo, a završava sa krajem XVI stoljeća, kada su Osmanlije zauzele cijeli prostor srednjovjekovne Bosne. U formiranju bosanskog političkog, pa i društvenog prostora geografski razlozi su odigrali presudnu ulogu. Ovaj prostor predstavlja zasebnu geografski specifičnu cjelinu prepoznatljivu i po svom položaju u regionu. Duga kulturno – politička tradicija također je bitno utjecala na formiranje ovog prostora kao zasebnog. Naime, u temelje bosanskog srednjovjekovlja, pored slavenske, ugrađena je ilirska i avarska baština.
U latinskim i ćirilskim izvorima za stanovnike srednjovjekovne Bosne pojavljuje se naziv ‘Bosnenses’ i ‘Bošnjani’. Prema hrvatskom historičaru Tomislavu Raukaru naziv Bošnjanin ima sadržajno i slojevito značenje, a termin je odraz društvene i državne samostalnosti srednjovjekovne Bosne. Prije svega, po njemu termin označava vjersku pripadnost Crkvi bosanskoj, zatim je to obilježje za bosansku vlastelu i na kraju je to pripadnost koja je oznažavala svakog stanovnika Bosne bez obzira na stalešku i vjersku pripadnost. Dakle, termin Bošnjanin, po ovom autoru, označava izrazito teritorijalnu, ali ne i etničku pripadnost. Svijest o političkoj i društvenoj posebnosti, kao posebnoj etničkoj pripadnosti, bila je prisutna kod stanovnika srednjovjekovne Bosne. Tako Marko Šunjić u knjizi “Bosna i Venecija, odnosi u XIV i XV stoljeću”, navodi: “Srednjovjekovni Bosanci se nigdje njezina imena ne odriču (Bosne), niti se zaklanjaju iza slavenske pripadnosti, šta više, oni svoje bošnjaštvo svugdje samosvjesno ističu i zapisuju”. Čak i uz imena robova kupljenih u Bosni redovno je zabilježeno da su “de genere et natione Bossinensium”.
Najznačajniji izvori koji dokazuju državnu i dinastičku samostalnost srednjovjekovne Bosne, pored pisanih dokumenata, su politički simboli moći. Na to ukazuje jasan heraldički sistem koji je posjedovala srednjovjekovna Bosna. Bosanski kraljevi posjedovali su krunu i grb, dva značajna politička simbola moći. Bosna je nakon Tvrtkovog krunisanja postala važan faktor u međunarodnim odnosima, bosasnki kralj je uživao međunarodnu reputaciju, a dinastija Kotromanića je bila u rodbinskim vezama sa vodećim vladarskim i plemićkim porodicama toga doba. Bosansko plemstvo prilagodilo se vremenu u kojem je živjelo; trgovalo je i putovalo, ženilo se iz uglednih plemićkih porodica van Bosne, sudjelovalo u viteškim turnirima van zemlje, stjecalo strane titule i status počasnih građana, imalo svoje dvorove, kancelarije sa školovanim dijacima i sl. Društvena posebnost srednjovjekovne Bosne oblikovala se autohtonim etnoosnovama, a izražavala se kroz bosansku pismenost (jezik i književnost), kulturu i umjetnost, te karakteristične vjerske prilike. Bošnjani su imali svoj bosanski jezik, iz kojeg je proizašlo bosansko pismu. Tako je zabilježen podatak u Ankoni 1453. godine, “kako su dva brata Bosanca obavila izvjestan posao, pri čemu im je kao prevodilac poslužio tamošnji stanovnik, također Bosanac, poznavalac, kako je rekao talijanskog, bosanskog i slavenskog jezika”. Bosansko srednjovjekovno pismo najprije je nazivano srpskom ćirilicom, odnosno dijelom ćirilice istočnog tipa, sa nekim grafijskim i pravopisnim osobenostima, a potom zapadnom, odnosno hrvatskom ćirilicom. Međutim, Ćiro Truhelka, dajući mu naziv bosančica, konstatira da je to samostalno pismo, potpuno neovisno o drugim južnoslavenskim pismima, koje se potpuno neovisno razvilo neposredno iz grčkog pisma. U srednjovjekovnoj granici promjenjiva je bila samo državna granica i vjerska pripadnost, dok je jedini stalan bio narod koji je čuvao i njegovao svoj bosasnki jezik kao osnovni izraz svoga bića.
Još su istraživači poput Lajoša Talocija i Konstantina Jiričeka ukazali na postojanje specifičnosti u materijalnoj kulturi srednjovjekovne Bosne. Na osnovu dubrovačke građe konstatovano je da su Dubrovčani uočavali posebne karakteristike izrađevina iz Bosne, nazivale ih bosanskim, a određujući im stil, naglašavajući da su izrađeni na bosanski način. Te specifičnosti vidljive su na posuđu, nakitu, oružju, pa i odjeći. Desanka Kovačević Kojić konstatira da se predmeti od srebra u dubrovačkoj građi označavaju kao “bosanski” samo ukoliko su izlazili van Bosne, da bi se razlikovali od istih predmeta izrađenih na neki drugi način. Društvenom razvoju srednjovjekovne Bosne pečat je davala i viteška kultura vladarskog i feudalnih dvorova, kao i posjete bosanskih vladara i plemstva poznatim viteškim turnirima koji su se održavali u srednjovjekovnoj Evropi. U srednjem vijeku crkvena samostalnost je podrazumijevala i političku neovisnost. S tim u vezi, sagledavana je i uloga Crkve bosanske u bosanskoj državi. Dok je po jednima Crkva bosanska bila “simbol i zalog njene samostalnosti”, po drugima ona nije bila ravnopravan partner Katoličkoj crkvi i stoga nije mogla poslužiti kao instrument vladanja. Njena uloga pri tome se svodi na arbitriranje između bosanskih kraljeva i vlastele. Njeno postojanje, njeno specifično ustrojstvo, hijerarhija i učenje neosporne su činjenice, kao što je neosporna i njena uloga u ukupnom društvenom životu srednjovjekovne Bosne. Ima mišljenja da je Crkva bosanska (bila) “najjači činitelj društvene individualnosti srednjovjekovne Bosne”.
