Svi gradovi osmanskog doba razvijali su se još od svog nastanka u dvije odijeljene zone. Jednu čini čaršija, središte obrta i trgovine i prometa, a drugu mahala, stambena površina. Veliki broj gradskih naselja nastao je na značajnim putnim pravcima. Ti putni pravci naročito su bili zastupljeni na sjeveru, u dolinama rijeka Bosne, Vrbasa, Sane i Une. Nova naselja su bila potpuno otvorena i razvijala su se izvan tvrđave, čime se odstupilo od srednjovjekovnog stila gradnje. Čaršija je uvijek bila u središtu grada, gdje su se sastajali putevi sa svih strana, a mahala uvijek na posebnom prostoru i izvan jačih prometnih arterija. Na taj način riješila su se dva problema: u stambenim dijelovima je uvijek vladala tišina, dok su u čaršijama bile znatno manje gužve. U manjim mjestima čaršija se protezala duž jedne, i to glavne ulice, a u većim mjestima sastojala se od čitave mreže uskih uličica, vezanih uvijek uz glavni tranzitni drum. Gradsko stanovništvo se naseljavalo u dijelovima grada koji su imali posebne nazive. Dijelovi grada koji su bili naseljeni katoličkim stanovništvom su se nazivali latinluk, karanfil mahalom su se nazivala ona mjesta koja su naseljavali Romi, dok su u varošima živjeli pravoslavci.
Varoš je u prijevodu značilo predgrađe, koje je isključivo bilo naseljeno nemuslimanskim stanovništvom, uglavnom pravoslavcima. Oni su se u takvim naseljima bavili pretežno gradskom privredom, rudarskom proizvodnjom ili nekim drugim specijalnim zanimanjem. Ako bi u varoši tokom vremena preovladalo muslimansko stanovništvo onda bi ona postala kasaba ili šeher.
Kasaba je bio opći naziv za manja otvorena muslimanska gradska naselja čije se stanovništvo isključivo bavilo gradskom privredom. Da bi jedno naselje dobilo status kasabe, ono mora imati ne samo svoje granice i teritoriju, nego barem jednu džamiju, mekteb, eventualno hamam, imaret, tekiju, han ili karavansaraj, niz dućana i druge ustanove koje mu daju obilježja muslimanskog gradskog naselja. Kasabe su obično bile administrativni centar kadiluka. Kršćanska četvrt u kasabama se zvala obično Varoš, a rjeđe Vlaška mahala, Latinluk ili slično. Šeher je bio veće otvoreno gradsko mjesto, također, naseljeno isključivo ili pretežno muslimanskim stanovništvom sa više džamija, barem četiri, i drugih ustanova koje karakterišu jedno veće muslimansko mjesto (mektebi, medrese, tekije, hamami, karavansaraji itd.). Svaki šeher na Balkanu se razvio iz kasabe ili varoši.
Stambene građevine osamskog perioda podizane su tako da su imale dosta sunca, vazduha i vode, sa lijepim vidicima, dvorištem i vrtom i raznolikim cvijećem i lisnatim drvećem. Način gradnje se gotovo u potpunosti izmijenio, a uvedeni su i novi građevinski materijali: pečena i nepečena cigla, tesani kamen i u znatnoj mjeri olovo i željezo. Međutim, drvo i kamen su i dalje ostali osnovni građevinski materijali. Građevine javnog karaktera, kupolaste džamije, kupatila, bezistani i neki mostovi, građeni su po pravilu od kamena – od tog materija se gradila čak i unutrašnjost, poput namještaja i arhitektonskog dekora. Objekti profane arhitekture, stambene kuće, hanovi, dućani i dr., građeni su ili od miješanog materijala, ili su bili čitavi izgrađeni od drveta. U pojedinim mjestima, radi uštede novčanih sredstava, pravljeni su objekti od sušene opeke od obične gline, kojoj je dodavana, radi veće čvrstoće, pljevlja ili isjeckana slama
