Još od prvih pisanih spomena naši prostori su bili predmet česte organizovane hajdučije – razbojništva. Razlozi tome su bili različiti. Prije svega naše tlo je bilo dosta pogodnije za razbojništvo od ostataka antičke Evrope. Pored toga razbojnički i materijalni interesi su uvijek nosili i element etničkog, religijskog, regionalističkog, socijalnog ali i adrenalinskog sentimenta. Ona nikada nije bila samo privredna djelatnost, već je narod toga perioda bio izrazito sklon nedisciplini i suprostavljanju bilo kakvoj vlasti, autoritetu ili interesu drugih, pa zbog toga nije bilo teško pristupiti razbojničkoj praksi. Planinski pojasevi, guste šume, usjeci, klanci, pećine, pa i panonske močvare i gajevi olakšavali su djelovanje hajduka, a ujedno otežavali akcije snaga sigurnosti. Samo su dobro organizovane države i pojedinci bili u stanju zaustaviti hajdučiju.
Jedan od prvih antičkih pisaca koji spominje fenomen hajdučije kod Ilira je Kasije Dion u zadnjim rečenicama svoje LV knjige: “(…)ipak, pojedine grupe hajduka bile su nastavile svoje prepade dugo vremena, kao što je i prirodno nakon tako velikog poremećaja (Kasije Dion misli na ustanak u Panonskom bazenu od 6. do 8. god. n. e. op.a.); zaista, ovo se (misli se na hajdučiju op.a.) skoro uvijek dešava ne samo među drugim narodima nego posebno u slučaju ovih naroda…”. Gotovo je sigurno da se i sam Dion morao suočiti sa ovim problemom, obzirom da je u periodu od 224. do 226. godine bio namjesnik rimske provincije Dalmacije, koju su naseljavali Iliri nakon što su pokoreni od strane Rimljana, ali i provincije Panonije od 226. do 228. godine. Prema tome Dion je dosta vremena proveo u suzbijanju hajdučkih aktivnosti dok je bio namjesnik. Hajdučka aktivnost je naročito bila zastupljena u onim prostorima Panonije koji su prije jeseni 8. godine bili zahvaćeni ustankom. U posljednjem pasusu navodi da je hajdučija bila specifična za sve ilirske provincije, a ne samo za Panoniju, koja je samo manjim dijelom ulazila na prostor današnje Bosne i Hercegovine. Samim time čitavo područje od Jadrana do Dunava, odnosno provincija Ilirik kome je pripadala i današnja teritorija BiH, bilo je izrazito zastupljeno hajdučkim djelovanjima.
Dolaskom konzula Marka Plaucija Silvana na prostor Ilirika 9. godine hajdučke čete počinju djelovati kao ostaci nekadašnje ustaničke sile, obzirom da je navede godine definitivno i skršen Batonov ustanak. Samim time hajdučke čete ne treba vezati samo za razbojništvo, nego su one pružile i otpor rimskoj vojsci. Ove čete su imale i veliku podršku kod naroda, koji je služio kao njihov jatak. Definitivnim porazom Batona u mjesecu septembru 9. godine, hajdučke čete konstantno napadaju sve ono što ima veze sa rimskom državom, dok su napadi na domaće ljude svedeni na minimum. To jasno pokazuje odsustvo razbojničkih i pljačkaških motiva. Pojedini ostaci manjih grupa i poslije 9. godine, među kojima su se našle i grupe hajduka, djeluju na prostoru šumovitog i kršnog dinarskog pojasa, zbog čega je vjerovatno i došlo do višegodišnjeg stacioniranja rimskih legija na tlu ove rimske provincije – VII i XI u Dalmaciji; VIII Augusta, VIII Hispana i XV Apollinaris u Panoniji.
Provincijski i lokalni organi često su koristili legionare i pripadnike plaćeničkih jedinica u protuhajdučkim djelovanjima i osiguranju rimske vlasti godinama nakon ustanka. Međutim, ta aktivnost nije bila u tolikoj mjeri uspješna i hajdučija se nastvila, da bi u pojedinim periodima II stoljeća poprimila masovniji i organizovaniji karakter. Dokaz tome imamo u pisanju Julija Kapitolina, biografa rimskog cara Marka Aurelija (161 – 180), iz kolekcije “Historia Augusta”, gdje navodi da je Marko Aurelije uslijed nedostatka vojnih resursa u živoj sili bio prisiljen da ilirske hajduke iz provincije Dalmacije i Dardanije učini vojnicima, odnosno da ih unovači, čime bi spriječio njihovo djelovanje protiv rimske vlasti. Novačenje se desilo u vrijeme kada je kuga, koju su sa istoka donijele rimske legije, nanijela veliku štetu stanovništvu Rimske države, koja je time ostala bez vojske. Invazija barbarskih naroda na dunavskoj granici 167. godine poprimila je velike i ozbiljne razmjere, nakon čega je Marko Aurelije bio prisiljen da sprovede mobilizaciju i među ilirskim hajducima, ali i brojnim drugim “bivšim neprijateljima”. Kako se na udaru barbara našao i Ilirik, bilo je sasvim normalno očekivati da mobilizaciji masovno pristupe i Iliri. Rimljani i Iliri su sada imali zajedničkog neprijatelja – germanske i sarmatske narode koji su nastojali pokoriti njihov teritorij. Jedan od primarnih faktora koji je utjecao da i liriski hajduci budu obuhvaćeni mobilizacijom je i njihova višedecenijska borba protiv Rimljana i vješto rukovanje oružjem. Već početkom sedme decenije II stoljeća ilirski hajduci su bili organizovani u vojne formacije rimske države te pružili žestok otpor barbarskom nadiranju. Ipak, nemamo pojedinačnih podataka o ovim formacijama, ali se zna da su bile veoma brojne, opasne i dobro organizovane.
