Nakon okončanja ratnih aktivnosti između Srba i Hrvata i priznanja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske, bosansko pitanje je postalo najistaknutije u okvirima Evropske zajednice i Evrope u cjelini. Zajednička konferencija evropske i međunarodne zajednice održan 14. februara 1992. godine, u cilju rješenja bosanskog pitanja, završila je naslavno. Ipak, odlučeno je da se pregovori vladajućih stranaka i predstavnika EZ nastave u Lisabonu. Na ovom sastanku, održanom 21. i 22. februara, jasno je rečeno da međunarodna zajednica podržava cjelovitost BiH. Iskazano je uvjerenje da će BiH postati nezavisna i suverena država, te da će Srpska narodna skupština, koja je 9. januara proglasila Srpsku Republiku Bosnu i Hercegovinu (kasnije nazvana Republika Srpska), odustati od neustavnih i nezakonitih aktivnosti. Delegacija SDA odbila je prijedlog o formiranju “Nezavisne BiH od tri države”, ali je nevoljno pristala na prijedlog o formiranju federacije BiH sastavljene od tri nacionalne jedinice. Ipak, sve aktivnosti su ostale samo na verbalnom govoru.
Uprkos brojnim nastojanjima od strane SDS da se referendum o nezavisnosti spriječi, on je ipak održan 29. februara i 1. marta 1992. godine. Od 63,4% (1 997 644) glasača koji su izašli na referendum, njih 62,68% (1 986 202) glasalo je za nezavisnu BiH. Prema tome, na referendumu je, od onih koji su izašli glasat, za nezavisnu BiH glasalo 97,78% glasača.
I dok su se dešavale nemile scene po sarajevskim ulicama, te masakri i progoni u Podrinju, Savjet ministara EZ je 6. aprila 1992. godine donio odluku o priznanju Republike Bosne i Hercegovine. Narednog dana odluka je stupila na snagu, pa su RBiH priznale i Sjedinjene Američke Države. Nakon ovog priznanja uslijedio je i niz priznanja od strane drugih zemalja.
Prvo tromjesečje 1992. godine u BiH proteklo je u finalnim pripremama, Karadžićeve desničarske SDS i JNA, za početak agresije i priključenje BiH velikoj Srbiji. Još ranije, u ljeto i jesen 1991. godine izrađeni su planovi o pokoravanju i priključenju BiH (osim zapadne Hercegovine, koja je po dogovoru između Tuđmana i Miloševića trebala biti priključena Hrvatskoj) krnjoj Jugoslaviji. Počeo je užurbani proces naoružavanja srpskog stanovništva, uz prisustvo brojnih paravojnih formacije iz Srbije i Crne Gore. Povučeni korpusi JNA iz Slovenije i Hrvatske (4 korpusa), sa kompletnim naoružanjem, dodatno su ojačali srpsku vojnu moć, koja je u BiH već posjedovala 7 korpusa. Dok su trajali planovi za pokorenje Bosne, Vijeće sigurnosti UN-a 25. septembra 1991. godine uvodi međunarodni embargo na uvoz naoružanja zemljama SFRJ. Time je u stvarnosti jedino BiH uskraćeno pravo na odbranu. Snage odane RBiH su u tom periodu bile dezorjentisane i podijeljene, a uz sve to i veoma slabo naoružane.
Ciljevi srpsko – crnogorske agresije na BiH su bili: vojno zauzimanje i osvajanje teritorija, te priključenje u sastav nove Jugoslavije, kao i potpuno uništenje suverene i nezavisne RBiH sa Bošnjacima i Hrvatima u njoj. Također, jedan od planova je bio i uspostavljanje srpskog koridora na sjeveru i povezivanje sa pobunjenim Srbima u Hrvatskoj, tj. Kninskoj krajini, kao i povezivanje zapadne Bosne i istočne Hercegovine. U tom cilju trebalo je izvršiti povezivanje zamišljene Srpske Republike Bosne i Hercegovine u jednu cjelinu, opsadom većih gradova, u kojima je nesrpsko stanovništvo bilo većina, prvenstveno Sarajeva i okupirati tri regije BiH: Podrinje, Posavina i Sanska dolina.
U prvim mjesecima agresije snage otpora stvarane su samoinicijativno. Tek nešto kasnije rasla je i jačala organizacija, kroz direktne vojne akcije. U tim akcijama naročito su se istakle Zelene beretke, Patriotska liga i Hrvatske obrambene snage. U isto vrijeme pod vladinim nadzorom nastaju i prvi oblici vojne organizacije u vidu Teritorijalne odbrane. Tako su se postepeni rađali mali sastavi dobrovoljaca i patriota, slabe obuke i naoružanja, koji će 15. aprila 1992. godine prerasti u Armiju Republike Bosne i Hercegovine. U početku je bilo 70 000, da bi godinu dana kasnije Armija brojala 265 000 boraca. Kroz čitav rat će držati kontinuitet od oko 200 000 boraca. Hrvati su se uglavnom organizirali kroz vojnu formaciju nazvanu Hrvatsko vijeće obrane (HVO), koje je službeno osnovano 8. aprila 1992. godine, te kroz Hrvatske obrambene snage, koje su u potpunosti bile lojalne RBiH. Ipak, nakon likvidacije njihovog vođe Blaža Kraljevića od strane bojovnika HVO-a, u avgustu 1992. godine, HOS će biti rasformiran.
U periodu od aprila do juna 1992. godine srpsko – crnogroski agresor, uz pomoć formacija SDS-a, u silovitom naletu ovladava gotovo cjeloukupnim teritorijem sjeveroistočne i istočne Bosne (osim Žepe, Goražda i Srebrenice, koja je bila pod okupacijom 21 dan). U silovitom napadu, uz masovnu upotrebu vojne sile i tehnike, zauzeti su i devastirani gradovi: Bijeljina, Zvornik, Bratunac, Vlasenica, Foča, Višegrad, Rudo, Rogatica i Čajniće. U ovim gradovima agresor je odmah instalirao svoju vlast te protjerao i likvidirao cjeloukupno civilno bošnjačko stanovništvo. Paralelno su otvarani i logori u koje su smješteni brojni Bošnjaci i Hrvati. U isto vrijeme trajala je i operacija JNA u cilju uspostavljanja kopnenog koridora prema Banja Luci i Kninskoj krajini. U silovitom napadu zauzeti su Brčko, Bosanski Šmac, Modriča, Doboj i Derventa u Posvini, te Prijedor, Ključ i Sanski Most u Bosanskoj krajini. Paralelno je trajala i akcija spajanja zapadne Bosne sa istočnom Hercegovinom. Za razliku od prethodna dva pravca, na ovom JNA nije imala većeg uspjeha i rezultata. JNA je na tom putu zauzela jedino Kuprešku visoravan i Donji Vakuf. Ostali planirali ciljevi nisu realizovani zbog otpora Hrvata i Bošnjaka.
Istovremeno sa navedenim borbama otpočela je i Bitka za Sarajevo, 6. aprila 1992. godine. Odbranu grada preuzele su jedinice Patriotske lige, Zelenih beretki, Ministarstva unutrašnjih poslova RBiH te dobrovoljci i brojni građani Sarajeva. Tokom aprila mjeseca agresorske snage nisu uspjele realizovati svoj cilj, presjecanja i zauzimanja grada. Tokom istog mjeseca izvedene su uspješne akcije branilaca (Pretis, Vrace i Ilidža), što je dodatno pojačalo moral. Presudan momenat za grad dogodio se 2. maja kada su jedinice JNA odlučile da preuzmu konačni udar i zauzmu zgrade državnih institucija RBiH. Uz upotrebu artiljerije i oklopnih vozila, pokušali su zauzeti zgradu Predsjedništva RBiH. Nakon žestokih borbi jedinice TO RBiH su ih zaustavile i nanijele velike gubitke. Nakon neuspješnog napada, JNA je istog dana na aeodromu zarobila Predsjednika Predsjedništva RBiH, Aliju Izetbegovića, koji se vraćao sa pregovora u Lisabonu. Tada je dogovorena razmjena, u kojoj su se jedinice JNA izvukle iz grada a Alija Izetbegović je sa svojom pratnjom oslobođen.
Nakon niza uspješnih odbrambenih akcija branilaca BiH, JNA se formalno preimenovala u Vojsku Srpske Republike Bosne i Hercegovine (kasnije VRS) 12. maja 1992. godine, te se donosi odluka o promjeni načina vođenja borbe. VRS počinje sa iznenadnim i žestokim granatiranjem urbanog dijela grada, u cilju nanošenja velikih civilnih gubitaka. Istog mjeseca (22. dana), RBiH je primljena u Organizaciju ujedinjenih naroda.
U cilju realizacije plana spajanja Srbije sa Bosanskom i Kninskom krajinom JNA sprovodi akciju nazvanu “Drina”. Početkom 1992. godine JNA vrši veliku koncentraciju ljudstva i postepeno zaposjeda ključne objekte. VRS, 24. juna 1992. godine započinje operaciju “Koridor 92”, na prostoru Bosanske posavine u cilju spajanja istočnog i zapadnog dijela Srpske Republike Bosne i Hercegovine, te spajanja sa Kninskom krajinom. U toku juna i jula zauzeti su Derventa, Modriča i Odžak, a zauzimanjem Bosnskog Broda 6. oktobra 1992. godine okončana je ova operacija. Operacija se smatra najvećim srpskim uspjehom u toku čitavog rata.
Težeći odvojiti Bihaćki okrug od slobodnih teritorija Ključa, Sanskog Mosta i Prijedora, 21. aprila 1992. godine dolazi do sukoba jedinica TO RBiH, sa srpskim paravojnim formacijama kod Bosanske Krupe. Do 23. aprila JNA i teritorijalci su uspjeli zauzeti veći dio Bosanske Krupe, ali je jedan dio branilaca uspio pružiti odlučan otpor u zapadnom dijelu grada. U toku maja JNA je zauzela i Bosanski Novi, Sanski Most i Prijedor. U junu je započeo i napad VRS na Bihać i do kraja juna će imati određenih uspjeha. Međutim, u septembru i oktobru jedinice odbrane kreću u kontraofanzivu i oslobađaju više mjesta na južnim prilazima Bihaću, te na dijelovima cazinske i krupske općine. Bihaćki džep će ostati isturena enklava slobodne bosanskohercegovačke teritorije sve do avgusta 1995. godine i hrvatske operacije Oluja.
