Početkom ratnih dešavanja u Bosni i Hercegovine grad Kalesija se među prvim našao na udaru srpskog agresora. Nakon desetak dana borbi, od 2. do 11. maja 1992. godine, većina općine istočno od rijeke Bjeljevac, uključujući i sam grad, padaju pod agresorsku okupaciju. Uspješnom odbranom, agresor je zaustavljena na Bjeljavcu. Time je agresoru nanesen jedan od prvih ozbiljnijih poraza na prostoru sjeveroistočne Bosne, čime je znatno usporeno njegovo napredovanje.
Preokret situacije na Kalesijskom ratištu, znatno je uticao da se iz odbrambene pozicije pređe u oslobodilačku. Polazna tačka je bio Bijeljevac odakle se trebalo krenuti u oslobađanje privremeno okupirane teritorije općine Kalesija. Komanda Opštinskog štaba Teritorijalne odbrane donosi odluku da se pripremi akcija oslobođenja naseljenog mjesta Prnjavor i grada Kalesije, a zatim da se nastavi dalje na istok prema okupiranom dijelu općine. Aktivne pripreme za oslobađanje teritorije Kalesije, započele su 15. maja 1992. godine i trajale su sve do 23. maja. Za aktivna dejstva angažovane su jedinice iz TO Prnjavora, 2. bataljona Rainci Gornji i Okružnog štaba TO Tuzla. Dana, 18. maja komandant Opštinskog štaba TO Kalesija, Mirsad Gutić, naredio je prelazak iz odbrambene u oslobodilačku borbu. U periodu od 18. do 22. maja vršene su pripreme koje su uključivale izviđanje terena.
Karakter borbi za Kalesiju najbolje se ogleda u “Naredbi o sprječavanju genocida” koju je izdao komandant TO Mirsad Gutić. U njoj stoji: “Zabranjujem bilo kakve oblike genocidnih radnji i postupaka pripadnika Opštinskog štaba TO Kalesija prema eventualno zarobljenim, ranjenim neprijateljskim vojnicima i civilima… Za sprovođenje ove naredne odgovorni su mi komandiri jedinica i komandanti RjŠTO i bataljona”.
Za izvođenje ofanzivnih borbenih dejstava, jedinice Opštinskog štaba TO Kalesija su ojačane jedinicama Taktičke grupe 1. Okružnog štaba TO Tuzla u čijem sastavu su bili borci iz Zvornika, Vlasenice, Bratunca, Srebrenice, Živinica i Tuzle. Svim ovim jedinicama komandovao je Mirsad Fidahić. Akcija oslobođenja Kalesija počela je 23. maja 1992. godine u 04:00 sata.
Već nakon 12 sati borbi jedinice Rejonskog štaba TO Prnjavor u rejonu Prnjavora su uspješno ovladale prednjim krajem odbrane agresora, a potom su u brzom napadu oko 17 sati oslobodile Prnjavor. Žestok i iznenadni napad kalesijskih boraca iznenadio je agresora, tako da je u večernjim satima oslobođen centar grada Kalesija, a potom je organizovana brza kružna odbrana na liniji: Tubići – južni dijelovi grada (zgrada PTT) – Olanovica – gradsko naselje Carska Bašća – Kurtići – Hodžina šuma – Marevina. Oslobađanjem grada 23. maja 1992. godine, nakon Srebrenice koja je oslobođena 9. maja 1992. godine poslije 21 dana okupacije, Kalesija postaje drugi oslobođeni grad u BiH.
Želeći iskoristiti potpuni šok u agresorskim redovima borci Kalesije, uz podršku boraca iz ostalih dijelova sjeveroistočne Bosne, već narednog dana pripremaju oslobođenje zloglasnog mjesta Dubnice. Pokušana je i manja kontraofanziva agresora, ali je okončana bez ikakvih rezultata. Kalesijski borci su, uz pomoć 1. oklopno – mehanizovane čete iz sastava 1. tuzlanske brigade, 25. maja oko 17 sati oslobodili i mjesta Ristiće i dijelove Dubnice. Ovim činom je deblokirana magistrala Tuzla – Kalesija. Narednog dana, u jutarnjim satima, oslobođena su i naseljena mjesta Dubnice, Zolje i Jajići. Ovim poduhvatom, nakon 12 dana okruženja Sapne i Teočaka, oslobođena je putna komunikacija Kalesija – Jajići – Sapna – Teočak, čime je omogućeno nesmetano snabdijevanje stanovništva i boraca ovog kraja. Kalesijski borci su 28. maja oslobodili i Kalesiju Gornju a narednog dana i naseljeno mjesto Brda. Sa danom, 30. majom 1992. godine uspostavljena je linija odbrane: Zukići – Jajići – Brda – Šahbazi – Pogon i u zahvatu magistralni put, uključujući Kalesiju grad čime je u potpunosti ostvaren zacrtani cilj oslobađanja Kalesije grada i objezbjeđivanje koridora za Sapnu i Teočak.
Uspješno sprovedenom akcijom oslobođeno je 80 km2 teritorije općine Kalesija. Konačno su spojene snage Armije Republike Bosne i Hercegovine iz Kalesije, Zvornika i Teočaka, čime je omogućena odbrana dijelova zvorničke i teočanske teritorije. Zarobljeni ratni plijen činile su 3 samohotke od 90 mm sa 100 granata, 25 minobacača, 2 protivavionska topa, 47 pušaka i nekoliko putničkih autobusa i kamiona.
