Bosanski vitez

Ratnička tradicija starosjedilaca današnje Bosne i Hercegovine došla je do punog izražaja u sredjem vijeku, kada je i formirana prva samostalna država. Obzirom da je srednji vijek karakterističan po vitezovima, koji su činili prestiž srednjovjekovnih vojski i srednjovjekovna Bosna je imala svoje vitezove koji su stekli ogromnu reputaciju širom Evrope. Oni su svoje iskustvo stjecali na bojnim poljima, ali i brojnim viteškim turnirima koji su održavani širom Evrope. Tako je ljetopisac Joanni Diugossi zabilježio da su na jednom turniru 1412. godine kojeg je organizovao ugarski vladar Sigismund Luksemburški, među 1 500 vitezova i 3 000 štitonoša, svoje učešće uzeli i bosanski vitezovi. Opisani su kao krupni, spretni, okretni, neustrašivi i veoma vješti sa oružjem. Među najznamenitijim bosanskim vitezovima su: Sandalj Hranić, Vlatko Vuković, Hrvoje Vukčić, Pavle Klešić, Pribisav Vukotić, Ivaniš Pavlović, Bjelak Sanković i dr. Svi oni su nosili titulu “velikog bosanskog vojvode” (generala bosanske vojske) a od strane bosanskog vladara su imenovi i viteškim redom, koji se u srednjovjekovnoj Bosni nazivao “Red bosanskih vitezova”. I stranci su im iskazivali počasti na način što su ih proglašavali članovima svojih viteških redova. Najpoznatiji je bio “Zmajev red” iz Ugarske.

Njihova obuka se nije znatno razlikovala od obuke ostalih viteških redova u Evropi, ali je ona zbog same prezentacije moći i ugleda srednjovjekovne Bosne bila veoma “oštra”. Bili su to profesionalni ratnici koji su se cijelog života družili sa oružjem i vojevali. Već od osme godine života započinjala je duga i mukotrpna obuka koja je imala za cilj da se dotični već od dječijih nogu privikne na tegobe, da se obuči rukovanju oružjem, ratnim vještinama i da svim i svačim brani svoju ličnu čast, čast porodice, svoga vladara i domovine. Uz tjelesnu i vojnu obuku obučavani su i u muzici, pjevanju i lijepom ponašanju. Običaj je bio da se obuka vrši na dvoru nekog feudalca daleko od vlastitog doma, a na njegovo mjesto bi došao njegov vršnjak iz drugog dvora. Tek tako obučen mladić stjcao bi uvjete da uđe u red bosanskih vitezova. Nakon obuke pristupalo se svečanom činu – mladić bi kleknuo pred komandanta viteškog reda (meštara), a u određenim slučajevima i samog vladara, nakon čega bi uz pomoć posebnog mača bio proglašen vitezom. Mladi vitez je morao voditi strogog računa o svom ponašanju i postupcima. Postojao je i kodeks viteškog reda u ratu tj. tokom borbe ili dvoboja. Tako npr. ukoliko bi u toku borbe protivniku ispao mač i ako bi mu saborac dozvolio da ga podigne, to bi mu dizalo ugled. I sama pobjeda je morala biti časna i poštena. Da su viteški turniri bili cijenjeni u srednjovjekovnoj Bosni govore nam brojne njihove predstave na stećcima. Tako su veoma česti prikazi konjanika kako sa dugim kopljima jure jedan prema drugom, a nerijetko su bili ucrtani i gledaoci, najčešće žene kako posmatraju vitezove.

Da su bosanski vitezovi zbog svoje snage i neustrašivosti bili veoma cijenjeni u cijeloj Evropi govore brojni podaci iz XIV stoljeća. Već tada su oni činili stražu na brojnim evropskim dvorovima. Tako na dvoru Hermana Celjskog iz Štajerske se 1361. godine spominju bosanski vitezovi. Učestvovali su u okršajima koji su vođeni u Austriji i Sloveniji. Zabilježen je slučaj kada je u sukobu između celjskih grofova i Habsburgovaca stradao izvjesni Dirnbach. Njega je neki bosanski vitez – gardista iskasapio i izmasakrirao mu lice. Bosanski vitezovi se spominju i kao lična garda vladara Mletačke – dužda.

I oprema im je bila među najkvalitetnijom u Evropi. Sastojala se od kvalitetnog i teško probojnog oklopa i pancirne košulje, kacige na kojoj je ponekad stajala perjanica, štita, mača, buzdovana, koplja i bodeža. U svečanim prilika, tokom turnira, njihovi konji su bili prekriveni raskošnim pokrivačem sa puno zlata i bisera. Smatralo se da što je oprema skupocjenija i vitez je ugledniji. Svaki vitez je imao jednog ili više štitonoša koji su se brinuli o njegovoj opremi. Dokaze njihove opreme imamo na stećcima gdje su prikazani simboli koplja, lukova i strijela. Prema analizi njihovih skeletnih ostataka možemo zaključiti da su uglavnom bili veoma krupni.