Industrijski potencijali Bosne i Hercegovine, kao ni Kraljevine Jugoslavije, do 1941. godine nisu bili u potpunosti organizovano uključeni i mobilisani u ratne potencijale zemlje i pored činjenice da su privredni potencijali zemlje bili dovoljni za potrebe vojske. I pored toga postojali su planovi, posebno Milivoj Savića, da se brzim tempom sprovedu zakonske regulative i angažman na provođenju industrijske politike u cilju “opšte državne mobilizacije”. Savić je smatrao da se postojeće sirovinsko ekonomske baze, za ratne potrebe, trebaju “koncentrisati u sredini zemlje”, odnosno u BiH. Pored strateških razloga u prilog ovog traženja išlo je i bogatstvo BiH resursima neophodnim za vojsku i rat, prije svega željeza. Plan je podrazumijevao i formiranje jakog željeznog industrijskog centra u Ljubiji i unaprijeđenje postojećih željezara u Varešu i Zenici. Također, iz Slovenije se trebala premjestiti glavnina proizvodnje municije, na prostor Prijedora.
Sama vojna doktrina Kraljevine Jugoslavije se bazirala na iskustvu iz Prvog svjetskog rata i francuskom modelu vojnog razvoja. Proizvodnja se uglavnom temeljila na proizvodnji i modernizaciji artiljerije. Sva ostala vojna tehnologija se bazirala na uvozu iz Francuske, Belgije, Čehoslovačke, Italije i Njemačke, a od 1937. godine gotovo isključivo iz Njemačke. Pored toga Kraljevina Jugoslavija je uvozila i osnovne sirovine za vojne potrebe, poput komponente za izradu eksploziva. Štaviše, uopšte nije postojao jasan uvid šta pruža domaća industrija. Time je ona zapravo tokom cijelog perioda postojanja, tj. do Aprilskog rata, ostala ovisna o uvozu vojne opreme i naoružanja. Sve do propasti kičmu cjelokupnog ratnog potencijala činilo je pet državnih i vojno tehničkih zavoda i nekoliko manjih preduzeća i fabrika u privatnom vlasništvu.
Kao najznačajniji pogon vojne industrije u BiH bio je Vojno tehnički zavod u Sarajevu, osnovan 1929. godine. On je 1. januara 1936. godine ušao u sastav Vojno tehničkog zavoda u Kragujevcu. U Zavodu u Sarajevu se izrađivala artiljerijska municija bez upaljača, dnevnog kapaciteta oko 1 000 komada. Zavod se od 1938. godine modernizuje i proširuje, a 1940. godine traži se stručna i tehnička pomoć Škodinih zavoda za puštanje u rad odjeljenja kod sela Gornja Vogošća, ka i za izgradnju postrojenja za izradu puščane municije u Busovači. Jugoslavenska vojska je u okviru investicionog plana “Jugočelik” finansirala i izgradnju kovnice za topovske dijelove i puščane cijevi u Ilijašu, kao i presaonicu za izradu artiljerijske municije 1939. godine. Iste godine i godinu dna kasnije Ministarstvo vojske i mornarice Kraljevine Jugoslavije nastoji sprovesti plan koji je podrazumijevao izgradnju tri ratne fabrike kojom bi država postala neovisna od nekih vojnih komponenti. Jedan od tri fabrike planirana je i u Kreki kod Tuzle. Fabrika za proizvodnju sirovog glicerina dovršena je do aprila 1941. godine, ali zbog rata pogoni nisu pušteni u rad. Pored navedenog u Višegradu, tačnije u “Višegradskoj industriji Stanković a.d”, su 1936. pušteni u rad pogoni za proizvodnju ručnih i avio bombi.
Kada je nacistička Njemačka sa svojim saveznicima 6. aprila 1941. godine napala Kraljevinu Jugoslaviju Komanda 2. njemačke armije naredila je vojsci “da pročešlja i očisti od neprijatelja što širi prostor oko Sarajeva i jugoistočno od njega prema Jadranskom moru u cilju… hitno prikupljanje i osiguranje plijena, prije svega u oblasti koje treba predati Italijanima”. Već 18. aprila, kada su stupile na snagu odredbe o kapitulaciji, Njemačka je poduzela sve mjere u pogledu eksploatacije vojnih postrojenja, saobraćajnica, uređaja veze i novogradnje. Dva dana kasnije u uputstvu Odjeljenja za pozadinu 2. armije navedeno je da “prikupljanje plijena dobije poseban značaj naročito na prostoru BiH”. Razlog tome je što se poražena vojska Kraljevine Jugoslavije najviše rasula upravo na prostoru BiH.
Nijemci koji su prošarali gotovo cijeli prostor BiH, nisu namjeravali olahko prepustiti njenu ratnu industriju i druge pogone, niti ekonomske potencijale ove zemlje, kao što su boksit, željezo, mangan, drvo itd. I pored činjenice da je cijeli prostor BiH ušao u sastav Nezavisne Države Hrvatske a dobrim dijelom pao pod interesnu sferu Italije, Nijemci su imali primat u eksploataciji bosanskohercegovačkih resursa. Još prije nego su u Bosnu stigli stručnjaci preduzeća “Hermann Goring Werke”, u Vojno privredni štab Jugoistok u Beogradu počeli su pristizati izvještaji pojedinih komandi za sirovine, sa opširnim detaljima rezultata izviđanja. Do kraja maja 1941. godine pretreseno je 26 fabrika, a tokom mjeseca juna i preostalih 9. Još u aprilu 1941. godine Uprava za vojnu privredu i naoružanje Trećeg Rajha pokazala je interes da se pojedini pogodi stave direktno u službu potrebe njemačke vojske: “Vistad” Višegrad, Zavodi Sarajevo, Pirotehnika Sarajevo, Zavodi municije – Vogošća kod Sarajeva, “Jugočelik A.G” Ilijaš, “Fabrika vagona, mašina i mostogradnje A.G” Slavonski Brod.
Time su svi privredni kapaciteti na prostoru BiH koji su služili za potrebe vojske Kraljevine Jugoslavije poslije aprilskog rata i kapitulacije države, pripali su Trećem Rajhu. Pored toga, njemački general Horstenau je imao zadatak da za njemačku ratnu privredu organizuje rad svih preduzeća u BiH u kojima je bilo takvog interesa: preduzeća vojne industrije oko Sarajeva i u Sarajevu, Zenici, Tuzli, rudnici željeza u Ljubiji, Varešu, Tomašica, Kozarac, željezare u Zenici i Varešu, rudnici uglja Breza, Kakanj, Zenica i rudnici u tuzlanskom bazenu, zatim rudnici soli u Tuzli, drvna industrija u Zavidovićima, Olovu i još nekim mjestima centralne i istočne Bosne, tvornice karabida i ferosilicijuma u Jajcu, rudnici boksita u Hercegovini i jugozapadnoj Bosni, izgradnja utvrda na prugama, cestama, rijekama, te oko značajnih preduzeća, zatim eksploatacija lokomotiva, vagona i drugih prevoznih sredstava.
Dizanjem ustanka i razvojem NOP-a došlo je do ugroženosti u radu pojedinih preduzeća, zbog čega je Treći Rajh bio primoran obezbijediti određene vojne snage koje su osiguravale preduzeća. Tako je preduzeće Višegradske industrije Stanković “Vistad” uključeno u njemačko državno preduzeće “Hermann Goring Werke”, a obezbjeđivala ga je četa Njhauzenove fabričke zaštite Werkschutz, sastavljena od folksdojčera iz Banata. Fabrika u Višegradu zapošljavala je u junu 1941. godine 2 400 radnika, a proizvodila je za potrebe Vermahta avionske bombe, minobacačku municiju, zapaljive bombe i vremenske upaljače za barut. U avgustu 1941. godine Vojno privredni štab Jugoistok povukao je narudžbu za ove upaljače, jer je smanjena potreba za njima, a potrebe su se mogle pokriti i bez kapaciteta u Višegradu. U jesen 1941. godine partizanske jedinice su nizom akcija nanijele velike teškoće u radu preduzeća. Da ne bi pala u ruke ustanicima Nijemci su 10. septembra 1941. godine kod Višegrada uništili skladište eksploziva, koje je bilo namijenjeno za zadovoljavanje potreba fabrike “Vistad”. Krajem oktobra partizanske jedinice su stavile pod opsadu ustaški garnizon u Višegradu. Koliko su bili bitni vojno privredni interesi Nijemaca vezano za fabriku “Vistad”, pokazuju i koraci u prethodnom periodu. Čak i kada je prostor Višegrad ušao u sastav NDH, zadržana je Njemačka nadležnost okupacione uprave u Srbiji jer je fabrika “Vistad” bila vezna za postrojenje Barić kod Obrenovca i postrojenja u Valjevu.
Što se tiče ostalih kapaciteta, “Pirotehnika” u Sarajevu prestala je sa radom odmah nakon aprilskog rata, poslije čega je većina radnika morala napustiti mjesto prebivališta i vratiti se u Srbiju, odakle je i bila većina radnika. Vojno tehnički zavodi u Vogošći, kao i kovnica i presaonica u Ilijašu aprilskim ratom bili su zatočeni u fazi rekonstrukcije, odnosno izgradnje i opremanja od firmi Škoda i Eumeko. Kao rezultat niza pregovora predstavnika Vermahta i vlasti NDH u avgustu i novembru 1941. godine, u kojima su učestvovali i predstavnici firme “Škodini Zavodi”, Pirotehnika Sarajevo se ugasila, a njene mašine i strojevi raspoređeni su u zeničku željezaru i na zavode u Vogošći. U pogon je puštena i fabrika sirovog glicerina u Kreki – Tuzla. Livnica u Ilijašu, kao i preduzeće drvne industrije “Hobag” u Zavidovićima preuzeti su početkom 1942. godine od strane Vermahta.
Proizvodnja željeza u Zenici i Varešu je prije svega zadovoljavala potrebe njemačke ratne privrede, dok je jedan dio odlazio za podmirivanje potreba NDH. Jačanjem NOP-a pogoršala se situacija u rudnicima, tako da je i rad željezara bio otežan. Također, stalne diverzije partizana na prugama znatno su usporavale proces proizvodnje čelika. Prema prvobitnom ugovoru obaveze NDH prema Trećem Rajhu iznosile su najmanje 30 000 tona čelika. Koliko su partizanske akcije, ali i saveznička bombardovanja uzela maha, govori podatak da je u 1943. godine zenička željezara proizvela 35 101 tonu sirovog čelika i 22 900 tona valjanog. Već u oktobru iste godine zbog djelomičnog razaranja prestala je proizvodnja i isporuka čelika za granate. Ova oštećenja fabričkih postrojenja čeličane, valjaonice, električne centrale, rudnika uglja i skladišta rezervi izvedena su 10. i 11. oktobra 1943. godine od strane ilegalaca iz Zenice i boraca 3. proleterske brigade NOVJ.
Redovna eksploatacija rudnika Vareš kao i proizvodnja čelika u vareškoj željezari prekinuta je 21. oktobra 1943. godine, nakon što su jedinice 17. udarne divizije NOVJ zauzele Vareš i uništile visoke peći željezare kao i radnička postrojenja. Time je obustavljen i rad u Zavodima u Sarajevu iz razloga što je obustavljena proizvodnja čeličnih košuljica za granate koje su proizvođene u Sarajevu.
